یکی از ترکیبات شیمیایی بسیار مهم در دنیا الکل است،که در طیف گستردهای از واکنشات به شکل مستقیم و غیرمستقیم شرکت میکند. به طور کلی به هر ترکیب آلی که، به هیدروکسیل یا همان عامل OH متصل میشود، الکل میگویند.
این ترکیب شامل انواع متفاوت با ویژگیهای منحصربه فردی است، که نوع آن به تعداد کربن و به نوع اتصال هیدروکسیل به کربن بستگی دارد، حدود 2000 سال پیش، این ترکیب برای اولین بار در چین و هند، از تخمیر طبیعی مواد غذایی تولید شد، به طور مثال: مردم هند، از تخمیر برنج نوعی الکل به نام که سوری تولید میکردند، که به آن الکل خوراکی نیز میگویند.
اما امروزه علاوه بر، نوع خوراکی این ترکیب نوع صنعتی آن نیز تولید میشود، الکل صنعتی برای اولینبار توسط دانشمند ایرانی، به نام زکریای رازی اختراع شد، با اختراع این ترکیب تحول عظیمی در دنیای علم شیمی و صنعت رخ داد، چرا که بسیاری از واکنشات شیمیایی که در صنعت بکار میرود، تنها با حضور این ترکیب قابل انجام است.
در این مقاله ابتدا به معرفی و کاربرد و تشخیص انواع الکل میپردازیم سپس راه های تشخیص الکل اصل از تقلبی را بازگو میکنیم
جالب است بدانید که این ترکیب به شکل طبیعی در بدن جانداران نیز وجود دارد، میدانید که بدن مقدار بسیار زیادی چربی ذخیره شده دارد، که از تقطیر و متراکمسازی آن نوعی ترکیب به نام الکل چرب تولید میشود، که گاهاً حتی فرآوری شده و در صنعت نیز بکار میرود
به طور مثال: روغن پالم و یا ویتامین A که محلول در چربی است، از مواردی هستند که در بدن جانداران به فراوانی وجود دارند و از تقطیر آنها الکل چرب تولید میشود.
گفتیم که الکلها دارای انواع متنوعی هستند،که این تنوع به تعداد کربن و نوع اتصال عامل هیدروکسیل بستگی دارد، الکل را میتواند به سه دستهی بزرگ تقسیم کرد، که عبارتند از:
بسته به اینکه ترکیب مورد نظر جزء کدام گروه میباشد، خواص شیمیایی و فیزیکی آن متفاوت خواهد بود، اما برخی خواص فیزیکی این سهگروه یکسان هستند، از جمله این خواص، عبارتند از :
بیشتر الکلها، به علت داشتن عامل هیدروکسیل و نقطه جوش بالا در دمای اتاق به شکل مایع هستند.
در بیشتر موارد این ترکیبات، خاصیت انحلالپذیری بالایی در مواد قطبی، از جمله آب دارند، به طور مثال:
کمی قبلترگفتیم،که ترکیبات به شکل طبیعی در بدن جانداران نیز وجود دارد، ولی به علت استفادهی گسترده از این ترکیب در صنعت، نیاز است که به شکل مصنوعی نیز تولید شود. روشهای تولید این ترکیبات،
عبارتند از:
توضیح دادیم، که الکلها انواع بسیار متنوعی دارد، اما برخی از این ترکیبات به علت نوع ساختاری که دارند، در صنعت بسیار پرکاربرد هستند،که در اینجا به برخی از انواع آنها اشاره خواهیم کرد.
پلی وینیل : یک نوع ترکیب مصنوعی محلول درآّب است، که به شکل پودری و مایع در صنعت بکار میرود، محلولی بدون بو با خاصیت اسیدی بالا، این ترکیب به شدت آبدوست است و از هیدرولیز پلی وینیل استات یا مشتقات آن تولید میشود، دارای چسبندگی بالا و امولسیون قوی است ، مقاوم در برابر انواع حلالها و دارای خاصیت انعطافپذیری و کشسانی فراوانی میباشد.
ستواستئاریل الکل: این ترکیب از گیاهان استخراج شده و به الکل چوب معروف است . نامحلول در آب و دارای خاصیت امولسیون کنندگی و تثبیت کنندگی بالایی است و به شکل طبیعی از روغنهای گیاهی، مانند: روغن نارگیل گرفته میشود.
ایزوبوتانول: این ترکیب از تخمیر میوهجات و گیاهان بدست میآید، که در روش طبیعی توسط کربونیلاسیون پروپین و در فرآیند صنعتی توسط واکنشات هیدروژناسیون تولید میشود، این ترکیب بسیار چسبناک بوده و انحلالپذیری بسیار کمی در آب دارد.
ایزوپروپیل الکل : این ترکیب مایعی بیرنگ با خاصیت انحلالپذیری بالا درآب است، که از هیدراتاسیون پروپین بدست میآید و با نام تجاری آلکوژل در صنعت دیده میشود. ایزوپروپیل دارای دو نوع صنعتی و خوراکی است .
مونو پروپیلن گلیکول: مایع بیرنگ و بدون بو است، که از ترکیب پروپیلن اکسید تولید میشود و دارای خاصیت چسبندگی و انحلالپذیری بالا در آب است.
پلی اتیلن گلیکول: از فرآوردههای فرعی پالایش نفت است و به عنوان مادهی اصلی ضد یخ بکار میرود. این ترکیب به علت داشتن خاصیت روانکنندگی و غیرسمی بودن، جزء پرکاربردترین انواع الکلها در صنعت بشمار میرود.
این ترکیب باعث افزایش فعل و انفعالات سلولها بدن میشود، به همین علت از آن به شکل گستردهای در پزشکی استفاده میشود.
ستیل الکل : ستیل الکل یک نوع الکل چوب است، که به اسم استانول در صنعت بکار میرود و به شکل جامد و نامحلول در آب دیده میشود.این ترکیب برای اولینبار از چربی ذخیره شدهی نهنگ استخراج شده است، که به آن الکل چرب نیز میگویند.
یکی از مهمترین انواع الکلها در جهان اتانول است،که در صنعت غذایی از آن بسیار استفاده میشود، به اصطلاح به این نوع ترکیب،که از تخمیر مستقیم مواد غذایی و گیاهانی مانند : نیشکر به دست میآید، الکل خوراکی میگویند.
اتانول ترکیبی، بیرنگ، فرار و دارای قابلیت انحلالپذیری بالا در آب و حلالهای آلی است. تولید انواع متفاوت اتانول بستگی به نوع مادهی اولیهای که از آن استفاده میشود، دارد
به طور مثال: از تخمیر برنج نوعی اتانول به نام سوری تولید میشود. اتانول مصارف بسیار زیادی در صنعت داروسازی دارد بالاخص، در ساخت انواع ضدعفونیکننده از آن استفاده میشود.
نرمال بوتانول: از تخمیر میوهجات تولید میشود و قابلیت انحلالپذیری بالایی در آب دارد.
یا الکل صنعتی، نوعی ترکیب بسیار سمی است، که از الکل چوب گرفته شده و به شکل گسترده در صنعت بکار میرود. قابل اشتعال، بیرنگ و مایع است. این ترکیب برای مصرف انسان بسیار خطرناک میباشد.
کمی قبلتر در مورد انواع الکلها و کاربرد آنها صحبت کردیم ،گفتیم که متانول یا همان الکل صنعتی ترکیبی بسیار سمی است ، این ترکیب نسبت به اتانول ( الکل طبی) قدرت ضدعفونیکنندگی کمتری دارد، زیرا اتانول مقدار مولکولهای آب بسیار کمتری نسبت به متانول دارد
در نتیجه درصد خلوص بیشتری دارد و همچنین درصد سمیت اتانول به مراتب بسیار کمتر از متانول میباشد، به همین علت در پزشکی برای ضدعفونی کردن زخمها و پوست از اتانول استفاده میشود.
مصرف خوراکی متانول سیستم عصبی را مختل میکند و باعث کوری و از بین رفتن کبد میشود، اما مصرف خوراکی اتانول همانطور،که بیان شد به علت کم بودن سمیت آسیب زیادی به بدن نمیزند و تنها در بلند مدت میتواند باعث ایجاد بیماری سیروز کبدی شود.
تشخیص الکل اصل از تقلبی بسیار مهم است، گفتیم که برخی از این ترکیبات شدیداً سمی هستند، بنابراین شناسایی درست این ترکیبات از هم بسیار ضروری است. روشهای شناسایی اتانول و متانول، دو الکل بسیار مهم و پرکاربرد در دنیا، عبارتند از:
_ روش شناسایی با حرارت : یکی از بهترین روشهای تشخیص الکل اصل از تقلبی، رنگ شعله است، در هنگام حرارت به محلول مجهول اگر رنگ شعله متمایل به آبی شد به این معنی است که ترکیب اتانول میباشد و اگر به رنگ سبز متمایل شد، محلول متانول است و در غیر این صورت محلول، ترکیبی غیرالکلی است.
_ روش تغییر رنگ سیبزمینی : در این روش سیب زمینی را داخل محلول مجهول قرار میدهیم، اگر سیبزمینی به رنگ صورتی تغییر رنگ داد، محلول متانول بوده و اگر به رنگ سبز تغییر رنگ داد محلول اتانول است.
_ روش تشخیص به کمک جوششیرین: محلول را با جوش شیرین مخلوط میکنیم، اگر رسوب زرد رنگ تشکیل شد، محلول اتانول است و اگر رسوب تشکیل نشد، محلول متانول بوده است .
_ روش تشخیص با کمک ترکیب پرمنگنات پتاسیم : یکی از رایجترین روشها در صنعت برای تشخیص اتانول از متانول است، روش ترکیب با پرمنگنات پتاسیم است، به صورتی که اگر در هنگام ترکیب شدن محلول مجهول با این ماده، گازی با بوی فرمالین تولید شود، محلول متانول بوده، ولی اگر ترکیبی حاصل نشود محلول اتانول است.
_ استفاده از سیم مسی داغ : در این روش یک سیم مسی را بسیار داغ کرده و در محلول مجهول قرار میدهیم، اگر گازی با بوی فرمالین تولید شد، محلول متانول است، ولی اگر گازی حاصل نشد، محلول اتانول است.
آیا شما روش های دیگری برای تشخیص الکل اصل از تقلبی میشناسید؟ میتوانید در بخش نظرات اعلام کنید.